แอนน์ โบลีน ราชินีคนที่สองของพระเจ้าเฮนรี่ที่ 8 และพระมารดาของควีนเอลิซาเบธที่ 1 นอกจากจะเป็นหนึ่งในบุคคลที่โด่งดังที่สุดในประวัติศาสตร์ เธอยังครองแชมป์ราชินีสาวที่มีเรื่องราวลึกลับถูกเข้าใจผิดมากที่สุดในโลก หนึ่งในเรื่องยอดฮิตเกี่ยวกับแอนน์ โบลีน คือการแท้งบุตรที่มีร่างกายพิกลพิการ อันเป็นหนึ่งในสาเหตุให้เธอถูกประหารในอีกไม่กี่เดือนต่อมา แต่ข้อกล่าวหานี้มีมูลความจริงมากแค่ไหน? เรามาลองพิจารณาเอกสารหลักฐานร่วมสมัย 4 ฉบับที่กล่าวถึงเหตุการณ์ในวันนั้นผ่านสายตาของบุคคลที่มีภูมิหลังแตกต่างกันทั้ง 4 ท่าน
ทารกปีศาจ หรือเด็กชายผู้งดงาม ลูกชายที่จากไปของแอนน์ โบลีน
ในวันที่ 29 มกราคม 1536 แอนน์ โบลีน ราชินีของพระเจ้าเฮนรี่ที่ 8 แท้งลูกอายุครรภ์ประมาณ 3 เดือนกว่า ยูซตาส ชาปุย ราชทูตสเปน และศัตรูตัวฉกาจของแอนน์ โบลีนเขียนรายงานแจ้งเหตุการณ์ในครั้งนี้ว่า
“ในวันเดียวกับที่มีพิธีฝังศพ (หมายถึงพิธีฝังพระศพของพระนางแคทเธอรีนแห่งอารากอน ราชินีพระองค์ก่อนของพระเจ้าเฮนรี่ที่ 8 ) นางเมียน้อย (หมายถึงแอนน์ โบลีน) แท้งลูกซึ่งดูเหมือนจะเป็นเด็กชาย อายุครรภ์ประมาณ 3 เดือนครึ่ง นางโทษว่าเรื่องนี้เป็นความผิดของดยุกแห่งนอร์ฟอล์กที่นำข่าวอาการบาดเจ็บของพระราชามาบอกเมื่อ 6 วันก่อน (เฮนรี่ได้รับบาดเจ็บจากการแข่งขันประลองทวนพระองค์เจ็บหนักหลังตกจากหลังม้า) เป็นที่ทราบกันดีว่านี่ไม่ใช่เหตุผลที่แท้จริง หลายคนบอกว่าเธอไม่ควรตื่นตระหนกกับเหตุการณ์ครั้งนี้มากเกินไปนัก แต่บางคนคิดว่ามันเป็นสัญญาณที่บอกว่าแอนน์ไม่มีความสามารถจะให้กำเนิดลูก ผู้คนจำนวนหนึ่งกลัวว่าพระราชาจะปฎิบัติกับเธอเหมือนที่เคยทำกับราชินีพระองค์ก่อน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เมื่อทรงมีข่าวลือกับผู้หญิงคนใหม่ (หมายถึงเจน ซีมัวร์)”
ชาปุย ในฐานะที่เป็นราชทูตของพระเจ้าชาร์ลที่ 5 ผู้เป็นหลานชายแท้ๆ ของแคทเธอรีนแห่งอารากอน แน่นอนว่าไม่เคยชอบหน้าแอนน์ โบลีน รายงานของเขาเต็มไปด้วยถ้อยคำเผ็ดร้อนและอคติ เขาไม่เคยเรียกแอนน์ว่า ‘ราชินี’ แต่เป็น ‘เมียน้อยของกษัตริย์’ หรือ ‘นางบำเรอ’ น่าสนใจว่าในบันทึกของชาปุยกล่าวว่าแอนน์แท้งบุตรซึ่งน่าจะเป็นชาย แต่ไม่ได้มีตรงไหนกล่าวถึงความผิดปกติของเด็กที่แอนน์แท้งออกมา
บันทึกฉบับที่ 2 เป็นของเอ็ดเวิร์ด ฮอลล์ นักกฎหมายและนักประวัติศาสตร์ผู้มีชีวิตร่วมสมัยกับแอนน์ โบลีน ฮอลล์กล่าวถึงเหตุการณ์เพียงสั้นๆ “ในเดือนกุมภาพันธ์ ควีนแอนน์ถูกนำขึ้นเตียง พระนางแท้งลูก เด็กทารกเสียชีวิต” บันทึกของฮอลล์แม้จะระบุวันที่ผิด แต่ก็ไม่มีตรงไหนอีกเหมือนกันพูดถึงลักษณะอันผิดปกติของทารก
ชาร์ล ริสลีย์ ขุนนางอังกฤษอีกท่านผู้เขียนบันทึกร่วมสมัยมากมายในรัชสมัยของพระเจ้าเฮนรี่ที่ 8 กล่าวถึงการแท้งลูกของแอนน์ โบลีนว่า “ควีนแอนน์ถูกพาไปที่เตียง พระองค์คลอดบุตรชายก่อนเวลา ทรงตั้งท้องได้เพียง 15 สัปดาห์เท่านั้น” ชาร์ล ริสลีย์เป็นขุนนางที่รับใช้ใกล้ชิดในราชสำนัก เขาเริ่มเขียนบันทึกครั้งแรกเพื่อบรรยายถึงพิธีสวมมงกุฎราชินีของแอนน์ โบลีน ริสลีย์กล่าวว่าบันทึกของเขาเป็นการรวบรวมเรื่องราวของราชวงศ์ที่เขารับใช้ผ่านสายตาของชายผู้ภักดีที่ช่างสังเกต แต่ความช่างสังเกตของรีสลีย์ก็ไม่ได้มีเรื่องราวความผิดปกติของทารกชายที่แอนน์เพิ่งเสียไปอีกเช่นกัน
บันทึกฉบับสุดท้าย เป็นบทกลอนภาษาฝรั่งเศส แต่งโดยแลนสลอต เดอ คาร์ล กวีที่ชื่นชมแอนน์ โบลีนเป็นทุนเดิม แลนสลอต เดอ คาร์ล เป็นหนึ่งในนักการทูตจากฝรั่งเศสที่ทำงานในราชสำนักของพระเจ้าเฮนรี่ที่ 8 เขาได้เห็นเหตุการณ์สำคัญหลายอย่างและได้แต่งกลอนบรรยายชีวิตและความตายของแอนน์ โบลีนไว้ได้อย่างไพเราะสะเทือนใจ เดอ คาร์ล กล่าวถึงเหตุการณ์การแท้งบุตรของควีนแอนน์ไว้ว่า “บุตรชายแสนสวยที่คลอดก่อนเวลานำพาความเศร้าและน้ำตามากมาย”
ในบรรดาบันทึกร่วมสมัยทั้ง 4 ฉบับผ่านสายตาบุคคลผู้มีมุมมองแตกต่างทั้ง 4 ท่าน ไม่มีฉบับไหนเลยที่กล่าวถึงทารกที่แอนน์แท้งว่ามีรูปลักษณ์ผิดปกติ พิกลกิการ หรือเป็นปีศาจ ชาปุย ราชทูตผู้เกลียดชังแอนน์มากที่สุดกล่าวแค่ว่าเด็กในครรภ์น่าจะเป็นชาย ส่วน เดอ คาร์ล กวีผู้ชื่นชมแอนน์มากกว่าใครบรรยายทารกของแอนน์ว่า “บุตรชายแสนสวย”
อันที่จริงข้อกล่าวหาว่าแอนน์แท้งทารกปีศาจนั้นปรากฎครั้งแรกในประวัติศาสตร์ผ่านงานเขียนของ นิโคลัส แซนเดอร์ นักบวชคาทอลิกที่ลี้ภัยออกจากอังกฤษในรัชสมัยของควีนเอลิซาเบธที่ 1 แซนเดอร์ชื่นชมควีนแมรี่ที่ 1 – ลูกสาวของเฮนรี่ที่ 8 กับแคทเธอรีนแห่งอารากอน ในขณะเดียวกันก็กล่าวหาเอลิซาเบธ – ลูกสาวของเฮนรี่ที่ 8 กับแอนน์ โบลีน ว่าไม่มีความชอบธรรมในการปกครอง แซนเดอร์ยังเด็กมากตอนแอนน์ โบลีนถูกประหาร ดังนั้นจึงเป็นไปไม่ได้ที่ตัวเขาจะเคยเห็นแอนน์ โบลีนขณะยังมีชีวิต อันที่จริงบทความของเขาพิ่งถูกเขียนขึ้นในปี 1573 (37 ปีหลังแอนน์ โบลีนถูกประหาร) โดยกล่าวว่า “เมื่อแอนน์กำลังจะได้เป็นแม่อีกครั้ง พระองค์กลับคลอดก้อนเนื้อไร้รูปร่าง”
นิโคลัส แซนเดอร์ เป็นหนึ่งในบุคคลแรกๆ ที่เริ่มเผยแพร่ผลงานกล่าวหาว่าแอนน์เป็นแม่มด เขาเคยบรรยายถึงแอนน์ โบลีน (ทั้งที่ตัวเองไม่เคยเห็นแอนน์ตัวจริงมาก่อน) ว่า “แอนน์ โบลีนค่อนข้างสูง มีใบหน้ารูปไข่สีขาวซีด พระองค์มีผมสีดำ ฟันเก และมีนิ้วมือหกนิ้วที่มือข้างขวา ทรงมีเนื้องอกที่คอทำให้ต้องใส่เสื้อปิดคออยู่ตลอด” ข้อกล่าวหาเหล่านี้ก็ไม่เป็นจริงอีกเช่นกันหากเราพิจารณาบันทึกร่วมสมัยที่ไม่มีฉบับใดเลยกล่าวถึงนิ้วมือผิดปกติ หรือเนื้องอกที่คอ
มองกันในแง่หลักฐาน การที่แอนน์จะคลอดบุตรรูปร่างผิดเพี้ยนเป็นเหมือนปีศาจไม่น่าจะเกิดขึ้นจริง แอนน์แท้งลูกอายุครรภ์ราวสามเดือนไม่ใช่เรื่องแปลกในยุคนั้น ส่วนการกล่าวหาว่าทรงแท้งเด็กปีศาจนั้นถูกเขียนขึ้นในภายหลังเพื่อเสริมภาพลักษณ์ว่าแอนน์เป็นแม่มด สนับสนุนแนวคิดที่ว่าเธอสมสู่กับน้องชายแท้ๆ (จอร์ช โบลีน) ทำให้ลูกที่แท้งออกมามีสภาพเป็นก้อนเนื้อไร้รูปร่าง
อย่างไรก็ดีตำนานความเชื่อเกี่ยวกับแอนน์เป็นวัตถุดิบชั้นดีให้นิยายและภาพยนต์ที่มักแต่งแต้มสีสันให้ประวัติศาสตร์ดูเหนือจริงน่าสนใจ นอกจากข้อหาเรื่องมนต์ดำ แท้งเด็กปีศาจ นิยายดังของฟิลิปปา เกรกอรี่ เรื่อง The Other Boleyn Girl ยังสร้างภาพลักษณ์ผิดๆ ให้แอนน์ โดยกล่าวว่าแมรี โบลีน (นางเอกในนิยาย) เป็นหญิงสาวบริสุทธิ์อ่อนต่อโลกในขณะที่แอนน์ โบลีน รู้มากกว่า สามารถสอนแมรี่ได้ว่าต้องทำอย่างไรถึงจะมัดใจกษัตริย์
อันที่จริงบุคลิกบางอย่างของแอนน์กับแมรี่แทบจะสลับกัน เราไม่มีหลักฐานว่าแอนน์เคยมีประสบการณ์ทางเพศก่อนเป็นคนรักของเฮนรี่ที่ 8 แต่ราชสำนักฝรั่งเศสกล่าวหาแมรี่ โบลีน ว่าเคยเป็นชู้รักของพระเจ้าฟรังซัวส์ที่ 1 ในขณะที่เธอทำหน้าที่เป็นนางสนองพระโอษฐ์ให้ควีนโคลด มเหสีของพระเจ้าฟรานซิสที่ 1 แน่นอนว่าข้อกล่าวหาของราชสำนักฝรั่งเศสอาจไม่เป็นความจริง เพราะถูกเขียนขึ้นหลายปีหลังจากแมรี่และแอนน์กลับอังกฤษไปแล้ว แต่ถ้าจะพูดกันเรื่องความฉาว แมรี่ โบลีนต่างหากที่มีความเป็นไปได้มากกว่าแอนน์
หลักฐานร่วมสมัยไม่เคยกล่าวอีกเช่นกันว่าตระกูลโบลีนนั้นทะเยอทะยานตั้งใจวางแผนส่งลูกสาวไปเป็นสนมของพระราชา อันที่จริงโทมัส โบลีนเคยต่อต้านการแต่งงานระหว่างลูกสาวกับเฮนรี่ที่ 8 เสียด้วยซ้ำ โทมัส โบลีนเป็นขุนนางที่มีอำนาจมากอยู่แล้ว เขาได้รับความไว้วางใจตั้งแต่สมัยของเฮนรี่ที่ 7 (พระบิดาของเฮนรี่ที่ 8 ) ดังนั้นจึงเป็นเรื่องน่าสงสัยว่าเขาจะพยายามถึงขั้นตระเตรียมลูกสาวให้เข้าไปเล่นเกมส์การเมืองเหมือนในนิยาย (แม้ว่าตระกูลโบลีนจะได้ประโยชน์มากมายหลังแอนน์ ขึ้นสู่อำนาจ ซึ่งอาจเป็นแผนการที่เกิดขึ้นหลังจากนั้น)
ภาพลักษณ์ของแอนน์ที่เราจดจำผ่านสื่อร่วมสมัย เป็นหัวข้อที่ได้รับการถกเถียงหลายครั้ง มีงานเขียนมากมายท่ีพยายามแก้ไขภาพลักษณ์ของตระกูลโบลีน เช่นงานที่กล่าวถึงโทมัส โบลีนว่าไม่ได้เป็นคนขายลูกสาวอย่างที่สื่อชอบป้ายสี หรือแนวคิดที่ว่าแอนน์ โบลีนไม่ใช่หญิงร่านสวาทพยายามจับผู้ชาย โดยกล่าวถึงเรื่องรักระหว่างแอนน์ โบลีนกับ เฮนรี่ เพอร์ซี่ (ผู้สืบทอดตำแหน่งเอิร์ลแห่งนอร์ทัมเบอร์แลนด์) ชายที่แอนน์เคยเกี่ยวพันก่อนเป็นที่สนใจของเฮนรี่ที่ 8 ว่าเกิดขึ้นด้วยความจริงใจ ไม่ใช่การเดินเกมส์จับผู้ชายเหมือนในหนัง น่าสนใจว่าภาพลักษณ์การเป็นหญิงเก่งของแอนน์ โบลีน ถูกตั้งคำถามผ่านการเวลา จำเป็นด้วยหรือที่หญิงผู้ประสบความสำเร็จจะต้องถูกตีตราหาว่าเป็นแม่มด ใช้มนต์ดำ หรือมีภาพลักษณ์เป็นนางร่านสวาทชอบปั่นหัวผู้ชาย?
References:
29 January 1536 – Queen Anne Boleyn suffers a miscarriage
May 8 – Charles Wriothesley and his chronicle
